Narzędzie identyfikacji potencjału oszczędności energii w przedsiębiorstwie
Obniżenie zużycia energii w procesach technologicznych wymaga wiedzy o pełnym zakresie potencjału działań proefektywnościowych w skali danego przedsiębiorstwa, a także szacunkowych kosztach wdrożenia tych działań.
Prace pomiarowe i ekspertyzy prowadzone na głównych urządzeniach technologicznych oraz urządzeniach pomocniczych, mające na celu wyznaczenie wskaźników określających zużycie energii na jednostkę produktu czy też przetłaczanego czynnika (lub poprzez wyznaczenie wielkości charakteryzujących efektywność jego pracy), noszą znamiona prac audytorskich. Wiedzy pozwalającej na opracowanie planu działań dla obniżenia energochłonności procesów technologicznych dostarcza audyt efektywności energetycznej.
Wieloletnia praktyka Energopomiaru w realizacji prac pomiarowych i doradczych o charakterze audytorskim pozwoliła na zdefiniowanie zakresu oraz wypracowanie własnej metody audytu energetycznego, w myśl której audyt składa się z:
- identyfikacji źródeł generujących straty energii, egzergii i czynnika w obiegu,
- określenia rzeczywistego poziomu odniesienia w stosunku do aktualnych rozwiązań technicznych w danej dziedzinie,
- przedstawienia propozycji przedsięwzięć dla minimalizacji zidentyfikowanych strat,
- wykonania uproszczonej analizy dla określenia prostego czasu zwrotu zaproponowanych przedsięwzięć proefektywnościowych.
Podstawowe zadania zespołu audytującego to:
- wykonanie inwentaryzacji urządzeń lub procesów,
- opracowanie programu audytu,
- wykonanie pomiarów obiektowych,
- opracowanie wyników pomiarów i analiz w postaci raportu.
Praktyka Energopomiaru w realizacji prac audytorskich pokazuje, że analizy prowadzone przez służby odpowiedzialne za ekonomikę produkcji ograniczają się zazwyczaj do monitorowania zużycia energii elektrycznej lub cieplnej wspomnianych urządzeń. Rzadko natomiast realizowane są prace określające możliwości optymalnego prowadzenia procesów pomocniczych. Takie podejście może prowadzić do niewłaściwych wniosków, ponieważ pomijane są wówczas tak ważne elementy jak współpraca danego urządzenia z układem, kwestie efektywnej regulacji tych urządzeń czy sposobu ich eksploatacji. Poprawnym technicznie podejściem jest wykonanie audytu kompleksowego w skali zakładu, pozwalającego na oszacowanie potencjału oszczędności działań, których wprowadzenie zapewni największe oszczędności przy możliwych do pozyskania środkach i w akceptowalnym dla zakładu okresie zwrotu.
Współpraca z zespołem audytorskim
Podejście do problemu w skali całego przedsiębiorstwa powinno być efektem przeglądu stanu obecnego w zakresie zarządzania mediami i ruchem energetycznym, w trakcie którego rozważyć powinniśmy następujące zagadnienia:
Czy istnieją służby odpowiedzialne za gospodarkę mediami energetycznymi i ekonomiką produkcji i jaki jest zakres ich działania?
Jaki jest poziom wykonywanych analiz przez w/w służby i czy wnioski z ich pracy są uwzględniane w eksploatacji podległych im układów technologicznych?
Czy i w jakim horyzoncie czasowym wykonywane były zewnętrzne audyty energetyczne na eksploatowanych układach np. w zakresie optymalizacji produkcji lub audytu urządzeń?
Czy w ramach przedsiębiorstwa został zidentyfikowany potencjał oszczędności w odniesieniu do danych linii technologicznych czy urządzeń, uporządkowany w oparciu o prosty okres zwrotu?
Uzyskanie informacji w tych kilku kluczowych kwestiach, a także poznanie wizji pionu zarządczego w zakresie docelowego modelu poprawy ekonomiki produkcji poprzez zwiększenie efektywności energetycznej, stanowi punkt wyjścia dla planu działań proefektywnościowych w ramach audytu.
Należy jednak podkreślić, że w przypadku audytowania dużego przedsiębiorstwa konieczne jest zastosowanie pewnych zabiegów upraszczających, polegających na pogrupowaniu urządzeń i wyborze reprezentatywnej grupy, na której powinny zostać przeprowadzone dokładne badania (bazujące najlepiej na zewnętrznej aparaturze). Podejście to podyktowane jest przede wszystkim koniecznością optymalizacji czasowej audytu.
Zastosowanie przez jednostkę audytującą w trakcie pomiarów własnej, niezależnej aparatury pozwala na sprawdzenie zainstalowanych czujników ruchowych (co jest istotne zwłaszcza w przypadku pomiarów przysparzających dużo problemów, np. pomiarów przepływu czynnika).
Podjęcie próby wytypowania reprezentatywnej grupy urządzeń do pomiarów powinno być wsparte przez służby zajmujące się kontrolą wskaźników energochłonności w danym przedsiębiorstwie. Uczestnictwo przedstawicieli firmy zlecającej audyt w pracach zespołu audytującego ma również inny, ważny aspekt. W ramach prowadzenia kompleksowego audytu mogą zostać sprawdzone i udoskonalone procedury wewnętrznej kontroli, tzw. audytu wewnętrznego. W przypadku, gdy kompetencje w tym zakresie są w przedsiębiorstwie dopiero budowane bądź rozwijane, kompleksowy audyt zewnętrzny w skali zakładu jest rozwiązaniem optymalnym. Czynny udział grupy osób, które będą odpowiadać za obniżenie energochłonności produkcji podczas audytu realizowanego przez wyspecjalizowany podmiot, pozwala na wyeliminowanie wielu błędów, mogących prowadzić do nieefektywnych ekonomicznie inwestycji. Budowanie kompetencji wewnątrz firmy w zakresie kontroli energochłonności procesów pozwala na bieżącą kontrolę procesów produkcyjnych. Zagadnienia tego typu zostały szerzej opisane m.in. w PN-EN 16001 System zarządzania energią. Wymagania i zalecenia użytkownika.
Audyt a system zarządzania energią
Przywołana powyżej Norma PN-EN 16001 ustanawia standard w zakresie Systemu Zarządzania Energią (SZE). Jego wdrożenie w przedsiębiorstwach, w których koszty energii stanowią znaczącą pozycję w bilansie kosztowym, stanowi dobre uzupełnienie działań służących poprawie efektywności energetycznej nie tylko wyodrębnionych procesów produkcyjnych, ale całej firmy.
Jednym z kroków podjętych w pierwszym etapie wdrażania SZE w firmie jest przeprowadzenie rzetelnego audytu energetycznego w celu zidentyfikowania obszarów o możliwym do zagospodarowania potencjale oszczędności energii. W ramach takiego audytu audytor może również wesprzeć klienta w opracowaniu procedur umożliwiających kontrolę procesów, w których zużywana jest energia.
Audyt w systemie białych certyfikatów
Ustawa o efektywności energetycznej z dnia 15 kwietnia 2011 r. wprowadza system białych certyfikatów – mechanizm rynkowy prowadzący do uzyskania wymiernych oszczędności energii w trzech obszarach, tj.: zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych, zwiększenia oszczędności energii przez urządzenia potrzeb własnych oraz zmniejszenia strat energii elektrycznej, ciepła i gazu ziemnego w przesyle i dystrybucji.
System białych certyfikatów ma stanowić wsparcie dla inwestycji proefektywnościowych, dla których trzeba będzie wykazać się osiągnięciem zakładanej oszczędności energii. W takiej sytuacji audyt energetyczny zyskuje nowe znaczenie – będzie stanowił niezbędny element w procesie ubiegania się o białe certyfikaty. Aby udowodnić uzyskanie oszczędności, konieczne będzie wykonanie audytu energetycznego wejściowego, pozwalającego na określenie spodziewanych oszczędności, a po wykonaniu działań proefektywnościowych – audytu sprawdzającego.
Właściwe decyzje, wymierne korzyści
Z doświadczeń Energopomiaru w realizacji audytów energetycznych w przedsiębiorstwach przemysłowych o różnym profilu działalności wynika, że spora część przedsięwzięć proefektywnościowych posiada krótkie okresy zwrotu, rzędu 1 roku do 5 lat. Taki stan rzeczy wskazuje zatem na zasadność podejmowania działań zmierzających do zidentyfikowania rzeczywistego potencjału oszczędności w przedsiębiorstwie (przede wszystkim poprzez audyt efektywności energetycznej), a następnie realizowanie przedsięwzięć (uzasadnionych technicznie i ekonomicznie) zmierzających do obniżenia kosztów produkcji.
Podejmowanie trafnych decyzji o kierunkach inwestycji lub modernizacji jest w sposób ścisły powiązane z posiadaniem rzetelnej wiedzy o stanie układu technologicznego. Wyklucza to bazowanie na danych opartych np. o metodę ,,moralnego zużycia urządzenia” lub o inne metody, nie poparte inżynierskimi wyliczeniami i pomiarami.
Należy pamiętać, że aby uniknąć ryzyka podjęcia niewłaściwych decyzji i wynikających z nich problemów technicznych (które z kolei przekładają się na straty finansowe), audyty efektywności energetycznej należy powierzać wyspecjalizowanym podmiotom dysponującym odpowiednim wyposażeniem pomiarowym oraz wykwalifikowanym personelem.
Pobierz kartę usługi – Audyt efektywności energetycznej
Tomasz Słupik
„ENERGOPOMIAR” Sp. z o.o.
Zakład Techniki Cieplnej
Artykuł został opublikowany w dwumiesięczniku „Nowa Energia” nr 4(22)/2011
